هگمتانه

خوشا اکباتان و خوشا شهر شوش
خوش آن بلخ فرخنده جای سروش (ملک الشعرای بهار)

هگمتانه نام باستانی شهر همدان بوده و معنایش "جای گرد آمدن مردمان" است. برخی هگمتانه را "دژ مادها" برگردان کرده اند. این شهر از نخستین شهرهای باستانی ایران و پایتخت مادها بوده. این نام را یونانیان اكباتان (Agbatana) می‌‌خواندند که یونانی شده هگمتانه است. هرودوت این شهر را ساخته دیااکو می‌‌داند که در 800 پیش از میلاد ساخته شده است و می‌‌گوید که هفت دیوار داشته که هر کدام به رنگ یکی از سیاره‌ها بوده اند.


هرودوت در این زمینه میگوید: مردم ماد (از دیااکو) اطاعت کردند و شهری را که اکنون اکباتان نام دارد بر پا ساختند که دیواره های آن بلند و محکم دایره وار تو در تو ساخته شد، هر دیوار از دیوار بعدی بلند تر... شماره ی دایره ها هفت تاست. کاخ پادشاهی و خزانه در درون محوطه ی آخری است... اولی سفید دومی سیاه، سومی ارغوانی، چهارمی آبی، پنجمی نارنجی و تمام اینها را با الوان رنگین کرده بودند و دو تای آخری یکی از نقره و دیگری از طلا مستور شده بود.
لوح زرین به نام "آریارمنه" در تپه باستانی هگمتانه کشف شده که از زر ناب و به ابعاد ۱۲در ۸ سانتیمتر و دارای ۱۰ سطر به سه زبان است. آریارمنه نیای داریوش یکم از شاهان هخامنشی است.

بنا به اظهارنظر باستانشناسان این لوح قدیمی‌ترین کتیبه هخامنشی می‌‌باشد که در حال حاضر در آلمان نگهداری می‌‌شود.
علاوه بر این کتیبه چند کتیبه زرین و سیمین دیگر هخامنشی نیز در این محل کشف شده است که نشان می دهد هگمتانه احتمالا محل اصلی خزانه هخامنشیان بوده است.
در حال حاضر قسمتی از این شهر باستانی از زیر خاک خارج شده و حفاریها در این منطقه ادامه دارد.

منابع:
anobanini
fa (dot) wikipedia (dot) org
دیوان اشعار، ملک الشعرای بهار
تاریخ هرودوت، ترجمه وحید مازندرانی